نویسه جدید وبلاگ
آرامگاه میربزرگ شهر آمل
تاريخچه ساخت
بنا: پس ازوفات
ميرقوام الدين مرعشي در محرم سال ۷۸۱ ه.ق. در بارفروش ( بابل) ،مردم او را بر دوش
به آمل آوردند و او را در اين شهربه خاك سپردند و قبري براي او ساختند. پس از تسلط
امیر تیمور بر مازندران وتعیین جمشید قارون غوری(795_805ه.ق) و اسکندر شیخی چلاوی به حکومت آنجا منسوب شد.اسکندر که کینه
سادات را در دل داشت مردم آمل را به ويران كردن بارگاه قوام الدين فرمان داد. از
آمليان كسي تن به اين كار نداد. اسكندر دست به دامان مولانا قطب الدين آملي لاهيجي
شد و او براي رام كردن مردم با دست خود كلنگ را گرفته بر آرامگاه مير قوام الدين
فرود آورد. بازهم كسي از او پيروي نكرد مگر گروهي از مردم زبون كه با بيل و كلنگ
بناي قبر او را ويران و هموار ساختند. آرامگاه ميربزرگ درسال ۸۱۴ ه.ق. باخشت
وساروج توسط استادان بنا بازسازي گرديد. بسياري از سران و بزرگان خاندان مرعشي در
اطراف مرقد مير قوام الدين و در اطاق هاي اطراف بناهاي اصلي به خاك سپرده شده اند
كه سيد علي آملي يكي ازآنهاست. همانطور كه پيشتر ذكر شد بناي فعلي آرامگاه ميربزرگ
بدستور شاه عباس اول ساخته شد.
سفرنامه نویسان و جهانگردان از این بنا بازدید کرده و این گونه ان را توصیف کردند.
هلمز در سال ۱۲۶۰ ه.ق. مينويسد: " تنها بناي معظمي كه جلب نظر معنوي كرده و او جزئياتش راثبت كرده، مقبره مير قوامالدين مرعشي است."
ملگنوف سياح روسي درقرن ۱۹ ميلادي مشهد مير بزرگ را مسجد مير قوامالدين خوانده و درباره آن مينويسد: مسجد مير بزرگ قوام الدين با گنبد نيكو و حجره نشستگاه خود، گويند زير زميني است كه خزينة او بوده، خام طمعان آنجا گرد گرديده اند.شاه عباس آن مسجد را مرمت كرد. گنبدش از زلزله ويران شد. گويند ۱۵۴ من ورق طلا از آنجا كندند".
ناصرالدين شاه
در محرم سال ۱۲۸۳ قمري از اين بنا ديدن كرده و به دستور او عكاس مخصوص عكسي از اين
بنا از سمت شرق برداشته كه در آلبوم خانه كاخ گلستان محفوظ و زير آن نوشته
است"عكس مشهوربه مقبره ميربزرگ كه ميگويند ازدرويشان سلاطين صفويه است واقع
درشهرآمل ازسمت مشرق انداخته شده است عزه شهر محرم الحرام سنه ۱۲۸۳
عكس بنا در سال ۱۲۸۳ ق. مأخذ:كاخ گلستان
دمرگان در سال ۱۳۰۷ ه.ق. اين بنا را مورد بررسي قرار داده و دربارة آن نوشته است: "جالب ترين بناي تاريخي آمل، بدون ترديد مرقد مير بزرگ است اين بنا در غرب بازار فعلي است و از آجر با نماي كاشي آبي رنگ ساخته شده است. نماي بنا يك دربزرگ در وسط و دو در كوچكتر در سمت چپ و راست آن است كه اطراف آنها را يك حاشيه كاشي مينارنگ با خط كوفي احاطه كرده است. سالن بزرگ وسط مربع است و در چهار ضلع آن چهار در ورودي است. اطاق زمينهاي زرد و حاشيهاي خاكستري رنگ دارد و در ارتفاع ۲۴۰ سانتيمتري زير گنبد، كتيبه هایي از آيات قرآن است كه با خطي سفيد روي زمينه آبي نوشته اند. ميگويند گنبدي كه تقريبا سراسر آن تعمير و از نو ساخته شده سابقا داراي پوششي از ورقههاي نقره بوده است. در چپ و راست تالار مركزي، اطاقهاي كوچكتر است كه ديوارهاي آنها با كاشيهاي زمينة زرد و گلهاي
ظريف تزئين شده است. اطاقهاي زير، امروز وضع بدی دارند. در گذشته تزئينات اين اطاق بسيار مجلل و عالي بوده است. سابقا نزديك بناي مير بزرگ قصري كه زمين برجسته مربع شكل آن تا امروز برقرار است وجود داشته است. اهالي گفتند در محلي كه امروز رودخانه جاري است بناي بسيار مهمي يافت ميشد كه بر اثر طغيان رودخانه يكسره از جاي كنده شده و با تمام ظرافت و زيبائيهاي آن به دهان سيلاب فرو رفته است.
رابينو در سال ۱۳۳۰ ه.ق. دربارة مشهد ميربزرگ چنين مينويسد:
مشهد میر بزرگ مزارمیر قوام الدین مرعشی(781ه.ق)است و او سرسلسله ساداتی است که از سال 860_989ه.ق در مازندران حکومت داشتند. این امامزاده شامل بنائي چهارگوش آجري است كه مدخل آن در سمت جنوب است و در سه طرف ديگر آن سه اطاق است كه طول هر يك در حدود هفت متر است و بنايي هشت ضلعي كه بسيار ويران شده و سبزه و گياه بر آن رسته، بر بالاي اين بناي چهارگوش است و بالاي همه، برجي مدور است كه به گنبدي كوتاه منتهي ميشود گويا سراسر بنا با كاشيهاي الوان سرخ و سبز و آبي و زرد و ارغواني كه طراحي هاي مختلف داشته اند پوشيده بوده است. پارهاي از اين كاشيها بر بالاي مدخل تا امروز باقي است. قسمت داخلي بنا كه مرقد مير قوام الدين است زيبا و با عظمت است.داخل بنا حاشيه هایي از كاشي آبي رنگ دور بنا در زير گنبد ديده ميشود. مرقد در وسط صندوقي بزرگ چوبين آن راپوشانيده است كه قطعا چهار چوبه است و استخوان بندي آن باقي است بر اين چهار چوب ابياتي از هفت بند محتشم با خطي خوش حك شده و حروف آن مذهب است زمينه كتيبه رنگ آبي سير دارد."
نصرت الله مشكوتي در سال ۱۳۴۶ ش دربارة آن مي نويسد: " بناي كنوني بقعة مشهد ميربزرگ كه در وسط محوطه هاي مشجر و حسينيه هاي واقع شده است، از ابنية قرن يازدهم هجري به شمار مي آيد. از جهت وسعت ساختمان و دارابودن گنبد و سردر و كاشيكاري هاي زيبا حايز اهميت است و صندوق چوبي مرقد به تاريخ سال ۱۰۳۳ ه.ق. ثبت شده است. در زير گنبد و شبستانها و اطاقهاي كناري وسر در مقبره و روي جرزهاي آن قطعات كاشي صفوي باقي مانده است همچنين مقداري از كتيبة كمربند داخلي گنبد نمايان است. در نتيجه تعميرات اساسي كه در اين بقعه به عمل آمده، هسته مركزي بنا حفظ شده است. بناي كنوني از ساختمانهاي زمان شاه عباس اول صفوي ميباشد كه ايران قرار ميگيرد".
پس از انقلاب اين بنا مدتي بعنوان محل استقرار اداره ميراث فرهنگي آمل و ازسال ۱۳۷۸ تاكنون بعنوان موزه شهداي اين شهر مورداستفاده قرارگرفته است.
با توجه به مطالعاتي كه در دهه ۱۳۴۰ انجام شده، هسته اصلي مقبره كه در زير ضريح چوبي فعلي پنهان شده بود يك بناي چهار ضلعي با ۱ درگاه ميباشد كه به شيوه مرسوم مقابر قرن ۹ ه.ق. آمل و مازندران بنا شده بوداين بنابه طور احتمال همان بنائي است كه در سال ۸۱۴ ه. ق. به دستور سيد علي ساري ساخته شده بود و بعدها در دوران شاه عباس صفوي به صورت كنوني بازسازي و توسعه داده شده است.
