نویسه جدید وبلاگ
معرفی برخی پتانسیل های گردشگری تاریخی – فرهنگی در شهرستان آمل
شهرستان آمل در قسمت مرکزی استان مازندران قرار گرفته است و
با توجه به موقعیت قرار گیری آن در استان و نزدیکی به پایتخت و هم چنین وجود جاده
هراز، به نوعی موقعیت چهار راه ارتباطی را بین شهرهای منطقه مازندران داراست. شهرستان آمل با داشتن جاذبه های طبیعت گردی غنی، هر ساله
گردشگران داخلی بسیاری را به خود جلب می کند. این در حالی است که این منطقه از پتانسیلهای گردشگری
فرهنگی-تاریخی نیز برخوردار است که متاسفانه به دلیل عدم شناخت و معرفی مناسب،
گردشگران به این سمت هدایت نمی شوند و تقریباً همه ی گردشگرانی که به این شهرستان
سفر می کنند هدفشان لذت بردن از جاذبه های طبیعت گردی است و به جرأت می توان گفت
تقریباً بیشتر آنان از وجود جاذبه های فرهنگی تاریخی غنی در این شهرستان بی اطلاع
هستند. لذا شهرستان آمل با توجه به دارا بودن محوطه ها و ابنیه
های تاریخی فراوان می تواند در صورت برنامه ریزی مناسب، موجب آگاهی بخشی تاریخی و
فرهنگی مناسب را برای گردشگر فراهم نمود. به همین منظور در این نوشتار به معرفی برخی
پتانسیل های گردشگری تاریخی - فرهنگی شهرستان آمل می پردازیم. لازم به ذکر است به
دلیل اهمیت دره هراز به عنوان مسیر
ارتباطی که بسیار از گردشگران از آن تردد خواهند
کرد ابتدا به معرفی برخی از پتانسیل های گردشگری تاریخی – فرهنگی در این مسیر پرادخته و سپس به
منطقه بلیران و محوطه قلعه کش دابوشت و سرانجام به معرفی پتانسیل در شهر آمل
پرداخته ایم.
کافر کلی های
محور هراز:
غار هاي دستكند محور هراز كه در منطقه كافر كلي ناميده مي شوند، فضاهاي دست كندي هستند كه در محور هراز و نقاط مختلف منطقه بالا لاريجان، در ميان بندها و پرتگاهها تراشيده شده است و در هيچ يك از نقاط ايران اين غار هاي دستكند تا اين حد متمركز نيستند. اگر چه تفسيرهاي فراواني در مورد ساختن اين گونه سازه ها در منطقه ايراد شده ولي گويا هنوز نمي توان در مورد علت ساختاري اين فضاهاي معماري و دوره (هاي) اين سازه ها سخني به قطع بيان كرد. از جمله فرضيه هاي مطرح شده در مورد اين سازه ها اين گونه است كه: آيا اين فضاهاي معماري در دوره ماد ساخته شده اند(با موجوديت گوردخمه هاي منسوب به ماد در نقاط مختلف ايران و عراق امروزي). از جمله فرضيه هاي ديگر اينكه آيا اين دخمه ها توسط برخي از مردمان ساكن در منطقه ايجاد گرديد تا خود را از جمع تازه مسلمانان جدا كرده تا بهتر بتوانند بر آيين و كيش نياكان خود باقي بمانند. و يا اينكه آيا فضاهاي معماري در اوايل دوره اسلامي ساخته شده اند كه در مقابل تهاجم اقوام تازه وارد مقابله مي كردند. البته موضوع اخير بيشتر مي تواند درخصوص اين غار هاي دستكند صادق تر باشد. در محور هراز به فاصله 42 كيلومتر از روستاي اسك تا پنجاب از بخش نمارستاق در 13 نقطه با تعداد متغيير غارهاي دست كندي مواجه هستيم كه در دل كوه كنده شده اند و جالب اينكه 6 نقطه از اين غارها در كنار جاده هراز و دره رودخانه هراز واقع شده اند و مابقي طي چندين كيلومتر و در فاصله دورتري از تنگه هراز قرار دارند. دوست خوبم جمشید محمدی مسئول یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان آمل در مورد کافر کلی های محور هراز مطالعات فراوانی اناجم داده و نتایج ان رار در غالب چند مقاله منتشر نموده اند.
غارها ي دستكند محور هراز شامل
1- غارهای دستکند روستای آب اسک
2- غارهای دستکند روستای نیاک
3- غارهای دستکند دره آینه ممنون روبروی روستای نیاک درسمت راست جاده هراز
4- غارهای دستکند تخته پل. بین روستای نیاک و پلمون
5- غارهای دستکند دارسون در 3 کیلومتری شهر رینه
6- غارهای دستکند روستای گیلاس
7- مجموعه غارهای دستکند روستای پلمون
8- غارهای دستکند روستای کنار انجام
9- غارهای دستکند روستای آبگرم
10- غارهای دستکند روستای گزانه و ملار
11- غارهای دستکند روستای بایجان
12- غارهای دستکند روستای کهرود و کیان
13- مجموعه غارهای دستکند روستای پنجاب
قلعه ملک بهمن :
این قلعه در روستای
شاهاندشت بخش لاریجان شهرستان آمل واقع شده است. مأمن و پایگاه ملک بهمن از
حکّام آل پادوسبانان و آخرین سلسله استندار لاریجان بوده است که در سال 1005 هجری
به فرمان شاه عبّاسی تسخیر شد.
نقش برجسته شکل شاه:
این نقش برجسته
در جاده هراز و قبل از وانا بر دیواره کوه قرار دارد. . در بخش غربی تونل وانا در تنگه بند
بریده - واقع در جاده هراز - و در مقابل آثار و بقایای راهسازی از دوره ساسانیان،
در محلی که به شکل شاه معروف است جدیدترین و آخرین نقش برجسته قاجار و ایران در
بین ۱۰1 نقش برجسته کشف شده ایران دیده می شود
که در آن ناصرالدین شاه قاجار و جمعی از درباریان او به چشم می خورند. با
به قدرت رسیدن قاجاریه و انتخاب تهران به عنوان پایتخت، به دستور ناصرالدین شاه
قاجار مسیرهای قدیمی و مال رو در دره های هراز و چالوس تعمیر و به راه ارابه رو
تبدیل گشتند. در سال ۱۲۹۰ ه. ق، ناصرالدین شاه مجدداً دستور به بهسازی مسیر
لاریجان (جاده هراز) داده و حسین علیخان وزیر را به سرپرستی این کار منصوب نمود.
وی نیز با همکاری گاستیگیرخان، مهندس اطریشی که در خدمت دولت ایران بود، جاده را
به اندازه ای پهن کرد که دو ارابه بتوانند از آن عبور کنند. در سال ۱۲۹۵ ه. ق
(1879 م) و با اتمام عملیات ساخت این راه، به عنوان یادبود نقشی از شاه قاجار در
یکی از صعب العبورترین نقاط این مسیر به نام "تنگهِ بندِ بریده" به
مناسبت بازسازی و ساخت جاده قدیم مازندران حجاری شده است.
محوطه پارینه سنگی جدید بلیران:
روستای بلیران در جنوب شرق شهرستان آمل واقع شده است. مسیر دسترسی به این منطقه زیبا از روستای کمدره واقع در کیلومتر ۱۵ جاده قدیم آمل به بابل می‌باشد و از مناطق ویژه گردشگری است که علاوه بر دارا بودن پتانسیلهای طبیعت گردی وآب درمانی رودخانه (گرمارود) دارای محوطه ای مربوط به دوران پارینه سنگی است که حاصل فعاليت هاي هیئت مشترک مرکز ملی تحقیقات علمی (CNRS) فرانسه به سرپرستی دکتر ژیل بریون با دکتر عسگری خانقاه از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در سال 2005 ميلادي در روستای بلیران شهرستان آمل بوده است. تراس كوارترنر بليران در عمق دره اي واقع در 15كيلو متري جنوب شهرستان آمل، در دره گرم رود واقع شده است. آثار پارینه سنگی فوقانی در محوطه بلیران آمل، عبارتند از قطعات ریزی از ابزارهای سنگی و جدا شده از آن ها، آثاری از صدف های رودخانه ای و دریایی و آثار و بقایایی از استخوان های حیوانی بوده است. این لایه بر اساس شواهد زمین شناختی 15000 الی 29000 سال قدمت دارد و حاوی ابزارسنگی های انسانی پس از یخبندان چهارم است. البته جدیدترین دستاورد حاصل از تاریخگذاری این محوطه، حکایت از آن دارد که قدمت آن به 344 ±34727 سال قبل تعلق دارد.
محوطه قلعه کش :
تپه قلعه کش در حاشیه غربی و جنوب غربی روستای قلعه کش شهر دابو دشت شهرستان آمل
قرار گرفته است. پژوهش های باستان شناختی در این محوطه از سال 1387 توسط ابراهیم
امیرکلایی آغاز شد و تا بدین روز ادامه دارد. در بررسی های سطحی از این محوطه
انبوهی از سفالهای خاکستری روشن و تیره، سفال قرمز روشن بعضا سفالهای اسلامی
اسگرافیتو نوع آمل و همینطور جوش کوره وسرباره فلز شناسایی شد. در این سال به منظور
تعیین عرصه و حریم محوطه، 16 گمانه آزمایشی در پیرامون بلافصل محوطه در ابعاد
5/1×2 متر ایجاد گردید. و در سال های 1388 و 1391 گمانه لایه نگاری(S. T. NW) در قسمت شمال غربی محوطه ایجاد گردید و کاوش تا خاک بکر در عمق
13 متر ادامه پیدا کرد و به منظور درک بهتر بسترهای یافت شده در گمانه لایه نگاری،
دو ترانشه افقی یکی به ابعاد 5×5 متر و دیگری به ابعاد 5×7 متر در بخش جنوبی
ترانشه S.T. NW ایجاد گردید. کاوش در
محوطه قلعه کش توانست اطلاعات مهمی را از دو دوره مهم پیش از تاریخی عصر مفرغ و
آهن در اختیار ما قرار دهد.
بقایای شهر قدیم آمل: درمحله پايين بازارواقع شده و داراي مساحتي درحدود25 هكتاراست. باستناد متون تاريخي ومدارك باستان شناسي اين شهردردوره پيش ازاسلام ودوران اسلامي شهري بسيارآباد و پر رونق بوده است. اين اسفنديار مي نويسد: شهرقديم آمل داراي چهار دروازه باب جرجان-باب گيلان-باب الجبل وباب البحربوده كه محدوده آن بوسيله حصارعظيم خشتي ژرف درگرداگردآن مستحكم گرديده بود.آثار و نمودهاي فرهنگي-تاريخي شهرقديم آمل از قبيل : مساجد ، بقاع متبركه ، پلها وغيره مي تواند نشانگرعظمت وآباداني اين شهردرادوارگذشته باشد.
مقبره شمس آل رسول: این بنا در
خیابان شهید بهشتی اندیشه 49 واقع شده است. هر ضلع این ینا 70/8 سانتیمتر است بنا
به صورت چهار طاقي بوده كه بعلت شباهت آن به آتشكده به همين نام معروف شده است و
همچنين محمد حسن خان اعتمادالسلطنه به اشتباه اين گنبد ها را آتشكده معرفي كرده
است در حالي كه اين بناها اسلامي است و مقابر خصوصي افراد است بنا مربوط به قرن
نهم هجري قمري بوده و از وسعت قابل ملاحظه نسبت به بناهاي دوره خود برخورداراست
بقعه بصورت چهار گوشه و گنبد مخروطي است وگنبد آن دو پوش مي باشد كه هر دو پوش آن
در اثر زلزله و عوامل جوي منطقه خراب شده است عمده تزيينات بنا طاق و قوس و
قرنيسهاي آجري و كاشيكاري در قسمت فوقاني است.
مقبره ناصرالحق:
بقعه متبركه حسن
بن علي الناصر الحق كه در تاريخ 25شعبان سال 304 ه .ق در آمل وفات يافت . در محله
پايين بازار و در محدوده شهر
قديم آمل قرار دارد . اين مزار محل زيارت شيعيان چهار اماميه سراسر جهان به ويژه
زيديه كشور يمن است . بناي اوليه آن با توجه به متون تاريخي از ميان رفته و بناي
فعلي در قرن نهم ه. ق توسط فرزندان مير قوا م الدين مرعشي ساخته شده است. مقبره
ناصرالحق بنايي است چهار ضلعي كه در نماي بيروني چهار گوشه بنا را با چهار گوشواره
پركر ده و
پايه اي هشت ضلعي براي گنبد رك هشت وجهي بوجود آورده اند. آبريز بام بر روي دوازده
عدد قرنيس سينه كفتري و در ميان هر دو قرنيس نيم دايره تزييني است.
مشهد میر بزرگ:
عمارت و مقبره‌ای
است که مربوط به دوره صفوی و در سبزه میدان، محوطه مصلی آمل واقع شده است. این بنا با کاشی کاری های بسیار زیبا تزیین شده است.
مصالح اصلی بنا از آجر است، ولی داخل آن و در سردر آن کتیبه هایی قرار دادر. نقوش
تزیینی به ار رفته در بنا نیز از نقوش اسلیمی است.
پل دوازده چشمه:
ا اين پل از آجر ساخته شده و مربوط به دوران حكومت شاه عباس صفوي است تاريخ د قيق بناي آن احتمالا 1018 ه. ق و آغاز قرن يازدهم هجرت است . این پل که دارای عرضی در حدود 130 متر و پهنا آ« در حدود 3 متر است.
امامزاده قاسم
بن موسي بن جعفر (ع):
بناي امامزاده قاسم با توجه به الما نهاي معماري مربوط به دوره قاجار مي باشد. بنا هشت ضلعي از آجر كه بر جدار داخلي هر يك از اضلاع آن طا قهايي ساخته شده است پهناي هر ضلع آن از داخل 175 سانتيمتر است.
حسینه مدنی:
حسینیه مدني به سبك دوره قاجار در
پايين بازار آمل پايين تر از مسجد هاشمي
كوچه حسينيه در بافت قديمي آمل قرار دارد پلان اين بنا مستطيل شكل داراي
دوطبقه با حياط شمالي و جنوبي است حياط خانه داراي طاق نماهاي منقوش است.
موزه تاریخ آمل:
موزه تاریخ آمل در خیابان امام رضا و در
بین دو پل معلق آمل و پل دوازده چشمه قراردارد. ساختمان موزه ابتدا در سال 1315 به عنوان
اداره مالیه (دارایی) شهرستان آمل بنا گردید و در 30 خرداد 1358 به شماره 1525 در
فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این بنا در سال 1387 با کاربری فرهنگی در اختیار
اداره میراث فرهنگی قرار گرفت که پس از مرمت و بازسازی در سال 1389 به عنوان موزه
تاریخ آمل افتتاح شد.
موزه تاریخ آمل دارای دو طبقه شامل گالری های آثار باستانی، مردم شناسی و اسناد
تاریخی استان مازندران است. گالری بخش اشیای مردم شناسی موزه آمل نمونه ای از
بافته های محلی شامل جاجیم، گلیم و ظروف چوبی و ظروف مسی مانند آفتابه لگن، کاسه،
سینی و دهها اثردیگر در این بخش است.
دربخش اسناد تاریخی این موزه ، گزارش های ادارات وقت در مورد زلزله و
آتش سوزی آمل مربوط به سال های 1335 و1336 و نیز دست نوشته های شاهان دوره قاجار و
مکاتبات اداری دربارقاجار با حاکمان و روسای این شهرستان به چشم می خورد. قدیمی ترین دست
نوشته های اسناد تاریخی موزه صورت اسامی علما درآمل در سال 1286 هجری قمری است.
اما در بخش باستان شناسی که این بخش را از دیگر قسمت های موزه
متمایزکرده وجود اشیای با ارزش پیش از تاریخی و تاریخی است که قدمت تعدادی از این
آثار به بیش از سه هزار سال قبل از میلاد می رسد . بخش باستان
شناسی موزه تاریخ آمل آثاری همچون سفال ، فلز، سنگ وشیشه که به جای مانده از دوران
پیش از تاریخ تا زمان قاجار در محدوده شمال کشور و نیز معرفی اشیای سفالینه از
سایر استانهای کشور و فرهنگهای تاثیرگذار و تاثیرپذیرمنطقه شمال کشوراست، همچنین
آثار بدست آمده از کاوش های باستان شناسی شهرستان آمل همچون محوطه قلعه کش در این
موزه به نمایش گذاشته شده است.
